8. Nationaal Programma Onderwijs en inzet van coronamiddelen

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op maatregelen die de Erasmus Universiteit (EUR) nam om de impact van de COVID-19-pandemie op het onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering te beperken.

Studenten, docenten en onderzoekers werden hard geraakt door de lockdowns in 2021. Studenten dreigden een studieachterstand op te lopen door het uitvallen van lessen of examens, eerstejaarsstudenten stroomden in na aangepaste examenprogramma’s in het voortgezet onderwijs en waren daardoor minder goed voorbereid. Tientallen onderzoekers liepen vertraging op. De wijzigingen in studieroutes van studenten door vertraging en de ondersteuning voor het onderwijs en onderzoek in een digitale wereld, legde in 2021 een druk op de bedrijfsvoering. 

Het meest indringend waren de effecten van de COVID-19-pandemie echter voor studenten. Allereerst heeft COVID-19 impact gehad op hun studiekeuze en studieloopbaan. Meer studenten kozen ervoor te gaan studeren, waarbij de groei in het aantal studenten in de masteropleiding in het collegejaar 2020/2021 het grootst was.

Studenten in het eerste jaar bachelor kwamen vanuit een situatie waarin het onderwijs grotendeels op afstand had plaatsgevonden. Voor bachelor studenten waren eindexameneisen aangepast aan de veranderde omstandigheden. Dit had gevolgen voor hun studieloopbaan. Het leidde in 2020/2021 niet zozeer tot groter uitval, maar – mede door aanpassingen in de normen van het bindend studieadvies – stroomden meer studenten door naar het tweede jaar met een studieachterstand.

Tijdens de pandemie zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar het welbevinden van studenten. Alhoewel berichten over het studiesucces niet duiden op een grootschalige uitval of achterblijvend studiesucces, kopten de kranten ‘Studenten zijn eenzamer, gestrester en maken zich grote zorgen over hun kansen op de arbeidsmarkt’ (Trouw in 2020). De EUR voerde zelf onderzoek uit onder studenten en dat leidde tot vergelijkbare resultaten (Fruewirth, Biswas & Perreira 2021). Studenten aan de EUR, met name Nederlandse, voelden zich eenzamer dan voorheen of zelfs zeer eenzaam (47.09% van studenten die deelnamen aan de StudentMonitor 2020/2021). Verder gaf ongeveer eenzelfde aantal respondenten aan in een meer dan gemiddelde of ernstige depressie te verkeren. 

Problemen bij studenten komen voort uit prestatiedrang in combinatie met onvermogen om over bij problemen hulp te vragen, zo blijkt uit gesprekken die de EUR na het onderzoek met studenten voerde. Dat was voor COVID-19 al het geval en dit is door deze pandemie versterkt. 

De NPO-middelen (onderwijs) zijn daarom gebruikt om het welzijn van studenten te bevorderen en negatieve effecten (studievertraging en hiaten in de vooropleiding) op te lossen.

Tijdens het zomerreces is begonnen met de uitvoering van de plannen. Niet lang daarna kwam er een opleving van het virus en ging de universiteit weer ‘op slot’. Veel plannen worden daardoor pas in 2022 uitgevoerd. 

Thema 1 toont de stijging van de instroom studenten in het studiejaar 2020/2021 en thema 2 de compensatie voor de halvering van het collegegeld. Beide thema’s zijn toegekend aan de normatieve rijksbijdrage. De financiële verantwoording in de jaarrekening verloopt zoals beschreven in art. 660.202 van de ‘Richtlijnen voor de jaarverslaggeving’ in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft. Er is dan ook geen aanvullende verantwoording in dit bestuursverslag vereist.
 

Volledigheidshalve merken wij op dat de compensatie voor de verhoogde instroom verdeeld is conform het interne allocatiemodel van de EUR. Verder hebben de faculteiten op basis van het interne allocatiemodel hun aandeel in de opbrengsten collegegelden ontvangen. Voor de vaststelling van deze vergoeding is gerekend met de reguliere (wettelijke) tarieven. Dat gebeurde zonder rekening te houden met de halvering van collegegeld vanwege COVID-19. Het gevolg van de werkwijze is dat de EUR het resultaat draagt. Dat resultaat is het verschil tussen de misgelopen baten als gevolg van de halvering van de collegegelden en de compensatie hiervan vanuit de NPO-gelden.  

Hierna volgen de toelichtingen over enkele van de thema’s uit het schema. 

• Extra handen in de klas (#3 – G1-subsidie)
• In- en doorstroom en welzijn (#4 – niet-normatief)
• Stages Erasmus MC (#5 – niet-normatief)
• Onderzoek (# 6 - niet-normatief)

Studenten hadden vanwege COVID-19 te weinig mogelijkheden om sociale contacten aan te knopen. Dit leidde tot (gevoelens van) eenzaamheid. Faculteiten organiseerden in overleg met de medezeggenschap trainingen coping strategieën voor studenten. Ook gaven ze buiten de periode van de lockdowns meer geld uit aan sociale activiteiten met studenten en pasten ze de leeromgeving zowel online als op de campus aan zodat studenten ook tijdens de lockdowns konden samenkomen. Verder werden studieadviseurs en mentoren aangesteld om extra begeleiding te geven en in contact te komen met kwetsbare studenten.

Veel faculteiten gebruikten het derde en vierde kwartaal om enkele projecten voor te bereiden die deels werden uitgesteld vanwege hernieuwde lockdown, dan wel werden voorbereid om medio het eerste kwartaal van 2022 te implementeren. Zo gaf Erasmus School of Economics voor het project Soft Skills 7 een gratis workshop.

Op centraal niveau werden in overleg met een vertegenwoordiging van de Universiteitsraad projecten ingericht. Daarbij werd ingezet op een betere informatievoorziening en sociale cohesie onder studenten. 

Er is binnen de Universiteiten van Nederland geen consensus bereikt over gezamenlijke besteding van het budget. Dit betekent dat elke instelling nu zelf planning maakt voor besteding van de middelen. Wel is kennis uitgewisseld en is besloten dat enkele universiteiten samenwerken in bestaande en nieuwe projecten.

Voor de EUR zijn plannen in ontwikkeling ten aanzien van: 

• vaardighedensonderwijs in samenwerking met Maastricht University; 
• gegevensterugkoppeling VO met enkele andere universiteiten (Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden, Eindhoven University of Technology); 
• projecten op gebied van aansluiting (onder andere het Pre Academic Programme, en de nieuwe vaardigheden app die we ontwikkelen samen met Erasmus X). 

Het Erasmus MC realiseerde extra coschapplaatsen die door de COVID-19 pandemie niet konden worden gerealiseerd. In het voorjaar 2020 konden bij het tweede instroommoment 72 coschappers niet starten. Verder bleek het aantal studenten dat in 2021/2022 mee wilde doen aan de loting voor een coschapplaats sterk verhoogd omdat een tussenjaar vanwege reisbeperkingen niet mogelijk was. Om de wachttijd niet onaanvaardbaar hoog te laten, was het nodig om tijdelijk meer studenten in de coschappen toe te laten. Omdat het Erasmus MC in de jaren 2017 – 2020 ook te maken had met een verhoogde instroom in de coschappen vanwege de toenmalige curriculumvernieuwing lagen er afspraken met de Erasmus MC-afdelingen en met de affiliërende ziekenhuizen om instroom in de coschappen op een verantwoorde manier te kunnen verhogen met inachtneming van naleving van de leerdoelen. Van deze specifieke en bestaande afspraken is gebruik gemaakt om verantwoord en snel de instroom in de coschappen gedurende tenminste twee jaar met in totaal 120 plaatsen te verhogen. Hiervoor zijn geen NPO-middelen ingezet. Voor 2022 zullen deze middelen wel worden benut. 

Voor alle instroommomenten in de master Geneeskunde 2020/2021 en 2021/2022 geldt dat het aantal studenten is groeide van 72 naar 84. Er zijn extra kosten gemaakt voor uitgestelde reguliere coschappen extern en intern, uitgestelde oudste coschappen extern en intern en uitgestelde stagevergoedingen. De totale begroting voor deze kosten bedraagt € 2.346.663.

Faculteiten is gevraagd om een inventarisatie te maken van het aantal onderzoekers dat negatieve gevolgen ondervond van de COVID-19-pandemie. Daarna volgde het verzoek een intern plan te maken. Het leidde uiteindelijk tot extra steun voor 249 onderzoekers. Die steun bestond uit uitstel, scholing of aanvullende faciliteiten. In totaal is € 2.795.331 voor alle faculteiten uitgegeven, inclusief ten behoeve van geneeskunde.

Nadere inventarisatie en geactualiseerde bestedingsplannen leiden tot de verwachting dat in 2022 en jaren daarna het aantal onderzoekers toeneemt dat gebruik maakt van de regeling. Hieronder is dit per faculteit nader gespecificeerd. Volledigheidshalve merken we op dat deze verwachte bestedingen inclusief de inzet van eigen middelen zijn.

De plannen zoals deze zijn vastgesteld in 2021, lopen door in de jaren 2022 en eventueel 2023. Tussentijdse wijzigingen worden afgestemd met de medezeggenschap. Verantwoording vindt plaats in het jaarverslag.