Hoofdstuk 7 Financiën

De financiële context waarbinnen de Erasmus Universiteit (EUR) opereert wordt al enige jaren gekenmerkt door toenemende studentenaantallen, grote afhankelijkheid van de eerste geldstroom, tegenover omvangrijke investeringen op het gebied van vastgoed en duurzaamheid. Ook vraagt de verdere digitalisering in onderwijs en onderzoek van alle disciplines aanzienlijke investeringen. Dat is ook de reden dat de afgelopen jaren de financiële druk toenam. Op langere termijn is het nog steeds een uitdaging om de werkdruk op orde te houden, de EUR financieel gezond te houden en tegelijk aan alle kwaliteits- en duurzaamheidseisen te blijven voldoen. De extra middelen vanuit het bestuursakkoord die grotendeels met ingang van 2023 zullen worden ingezet, helpen naar verwachting wel om een belangrijke bijdrage te leveren aan het verlagen van de werkdruk en om ongebonden onderzoek te vergroten. 

De jaarrekening 2022 toont een fors positieve afwijking ten opzichte van de begroting en ten opzichte van de realisatie vorig jaar. Dit resultaat kent een aantal incidentele oorzaken, zoals de inzet van NPO-gelden, vertraging van investeringen voor huisvesting en niet bestede strategische middelen. Daarnaast wordt dit resultaat veroorzaakt door een aantal structurele kenmerken van de financiële dynamiek in het hoger onderwijs en vooral bij universiteiten. De Erasmus Universiteit neemt hier, als jonge universiteit, een unieke positie in. 

Dat de EUR desondanks een positief resultaat laat zien is vooral het gevolg van twee kenmerken. Ten eerste is de universitaire sector conservatief als het gaat om het uitgeven van geld. Er wordt actie ondernomen als bekend is dat budget ook daadwerkelijk beschikbaar komt. Dit is op zich een goede eigenschap, wanneer je het echter combineert met het tweede kenmerk leidt het tot het financiële resultaat zoals dat nu wordt gerapporteerd. Het belangrijkste ‘middel’ om het werk mee te doen is voor de universiteit kwalitatief goede medewerkers. Die zijn binnen de academische wereld al lastig te vinden en in de huidige marktsituatie helemaal. Omdat het moeilijk is om personeel te werven, wordt er tijdelijk personeel ingehuurd. Dit leidt ertoe dat projecten, waar budget voor gereserveerd is, over het algemeen later opstarten met een onderbesteding tot gevolg. Er wordt wel ingehuurd, maar daarmee kan slechts tijdelijk een probleem worden opgelost. Bovendien kan dat over het algemeen alleen kwalitatief goed in de ondersteunende functies en niet binnen de wetenschappelijke staf. De werkdruk neemt dan ook nog toe. Een deel van het budget heeft een incidenteel karakter. Dit weerhoudt de faculteiten ervan om personeel structureel aan te stellen. Vanaf 2023 worden extra middelen uit het bestuursakkoord onder andere aangewend voor het verlagen van de werkdruk. 

In de tabel van het genormaliseerde resultaat is zichtbaar dat er een onderbesteding is op het benutten van de strategische middelen en vertragingen in investeringen voor huisvesting en digitalisering. De onderbesteding wordt verklaard door het gebrek aan capaciteit bij de organisatieonderdelen. Het moeilijk kunnen invullen van vacatures zorgt ervoor dat de middelen deels niet besteed werden in 2022.

Lasten ten opzichte van de realisatie 2021

• De totale ‘Personeelslasten’ zijn €27,6 miljoen hoger in 2022. Dit wordt veroorzaakt door de cao-verhoging die vanaf medio 2022 is verwerkt in de ‘Personeelslasten eigen personeel’ en een toename van 151FTE’s. De toename van €5,8 miljoen wordt veroorzaakt door ‘Personeel niet in loondienst’. Het niet kunnen invullen van vacatures door de krapte op de arbeidsmarkt speelt hier een rol.
• ‘Overige lasten’ zijn €27,4 miljoen hoger in 2022. Ze stijgen door een toename van de ‘Reis- en verblijfskosten’ (€9,9 miljoen) en ‘Uitbestede werkzaamheden’ (€5,4 miljoen). De toename van de ‘Reis- en verblijfskosten’ wordt veroorzaakt doordat in 2022 de activiteiten van voor de Covid-19 pandemie weer zijn hervat. De verklaring voor de toename van de ‘Uitbestede werkzaamheden’ is het uitbesteden van administratieve werkzaamheden en labonderzoeken voor projecten bij de faculteit van Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen.

Het resultaat ‘Aandeel van derden’ betreft het resultaat van de onderwijs- en onderzoeksactiviteiten van het Erasmus MC. Dit resultaat is € 5,5 miljoen in 2022. Het resultaat in 2022 is € 10,5 miljoen lager ten opzichte van 2021 doordat er in 2021 meer onverwachte incidenten (zoals de partiële verkoop, NPO gelden, royalty’s en project inkomsten) plaatsvonden bij de Faculteit van Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen.

 Balans en kasstromen

In 2022 is het balanstotaal van de EUR met € 48,9 miljoen gestegen naar €466,3 miljoen (2021: €417,4 miljoen). 

Activa ten opzichte van realisatie 2021

• ‘Materiële vaste activa’ steeg met € 27,0 miljoen naar € 297,6 miljoen in 2022. De toename wordt veroorzaakt door de investeringen in huisvesting en voor inventaris en apparatuur. In 2022 zijn twee nieuwe gebouwen opgeleverd, het ‘Sportgebouw’ en ‘Langeveld’.

• In 2022 is de toename van de ‘Liquide middelen’ zichtbaar, de toename is grotendeels te relateren aan de ontvangen middelen uit het Bestuursakkoord die nog niet besteed zijn. In verband met de verwachte investeringen voor huisvesting en digitalisering zal in de toekomst een daling plaats vinden. De liquiditeitspositie blijft positief. 

Passiva ten opzichte van realisatie 2021 

• Het ‘Eigen vermogen’ neemt met € 11,7 miljoen toe als gevolg van het toevoegen van het resultaat 2022. 
• ‘Kortlopende schulden’ stijgen door de extra middelen die vanuit het bestuursakkoord zijn ontvangen en grotendeels als ‘vooruit ontvangen Rijksbijdrage’ op de balans zijn verantwoord. Dit betreft een toename van € 13,0 miljoen voor niet gealloceerde, niet normatieve rijksbijdrage voor een deel van de sectorplannen, startersbeurzen en stimuleringsbeurzen en NPO.

Ontwikkeling solvabiliteit

De solvabiliteit geeft de mate weer waarin de EUR aan haar verplichtingen kan voldoen. Ultimo 2022 ligt de solvabiliteitsratio op 54,3% De meerjarenbalans geeft aan dat de solvabiliteit van de EUR de komende jaren rond de 55% ligt. De signaleringswaarde van de Inspectie van het Onderwijs is voor de solvabiliteit is 30%.

Ontwikkeling liquiditeit

De current ratio per jaareinde is 0,80. De absolute omvang van de liquide middelen is € 127,8 miljoen (ultimo 2022) en geeft daarmee een gunstig beeld.  

Het meerjarenperspectief (zie ook continuïteitsparagraaf) laat zien dat de EUR in de komende jaren naar verwachting onder de (aangepaste) signaalwaarde van 0,75 eindigt. De current ratio daalt naar verwachting van 0,57 naar 0,38- tussen 2023 en 2025, om daarna weer te stijgen. De absolute omvang van de liquide middelen laat een daling van € 81,3 miljoen zien tussen 2022 en 2023. Dit wordt veroorzaakt doordat vanaf 2023 de begrootte omvang van de liquide middelen is opgenomen, hierbij is geen rekening gehouden met de gerealiseerde omvang van liquide middelen in 2022 (die €62,8 miljoen hoger zijn dan begroot voor dat jaar).

Intern hanteert de EUR een signaleringswaarde van 0,5. Het bestaande beleid dat de EUR hanteert op financieel gebied is aantoonbaar passend, consistent en betrouwbaar, iets wat onderschreven wordt door externe stakeholders als de onderwijsinspectie. De EUR kiest er dan ook voor het huidige beleid te continueren en gaat uit van de oude signaleringsgrens van 0,50. Daarmee ziet de EUR af van maatregelen om de ratio op een niveau richting de nieuwe signaleringsgrens van 0,75 te brengen, zoals verhogen van het resultaat of aantrekken van extra bancaire financiering. Deze keuze is onder meer gemaakt omdat dergelijke maatregelen ten koste gaan van beschikbare gelden voor het primair proces. 

Daarnaast is een hoger eigen vermogen zowel bedrijfseconomisch als maatschappelijk niet wenselijk en niet in lijn met het beleid van het Ministerie van OCW ten aanzien van de vermogensontwikkeling bij universiteiten. 

De onderwijsinspectie heeft de reden voor de verhoging van de liquiditeitsratio inhoudelijk nog steeds niet toegelicht. In Universiteiten van Nederland verband is, op grond van dezelfde inhoudelijke argumentatie die de EUR hanteert, aan de inspectie voorgelegd om te komen tot een categorie ‘zeer groot’ waaronder alle Universiteiten van Nederland (UNL) vallen waarbij de liquiditeitsratio weer teruggebracht wordt op 0,5. Wij vernamen dat de inspectie in juli 2023 zal reageren op deze suggestie. 

De current ratio en de absolute omvang van de liquide middelen blijven onderdeel van monitoring in de reguliere planning- en controlcyclus. Een update van het treasury statuut is gepland voor 2023. 

Signaleringswaarde mogelijk bovenmatig publiek eigen vermogen

Het feitelijk eigen vermogen (publiek deel van het eigen vermogen) van de EUR bedraagt ultimo boekjaar 2022 € 184 miljoen. Het normatief eigen vermogen bedraagt voor de EUR ultimo boekjaar 2022 € 300 miljoen. Het publiek eigen vermogen komt daarmee niet boven de signaleringswaarde voor mogelijk bovenmatig publiek eigen vermogen van onderwijsinstellingen.

Bestuursakkoord

Medio 2022 hebben de Vereniging Hogescholen, Universiteiten van Nederland en de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een bestuursakkoord ondertekend. Hierin is afgesproken dat ieder bijdraagt om het stelsel van hoger onderwijs en wetenschap verder met elkaar te verstevigen, waardoor er ruimte wordt geboden aan divers talent en hiermee de maatschappelijke impact wordt vergroot. 

Het bestuursakkoord richt zich op het verlagen van de werkdruk, internationalisering, ongebonden onderzoek, profilering & samenwerking, talentontwikkeling, kansengelijkheid & studentenwelzijn, verhogen van de onderwijskwaliteit, sociale veiligheid & inclusie. In 2022 kwamen er middelen beschikbaar in de vorm van startersbeurzen, stimuleringsbeurzen en sectorplannen.

Starters- en stimuleringsbeurzen 

Eind 2022 hebben wij als universiteit (onder meer) starters- en stimuleringsbeurzen ontvangen. Starters- en stimuleringsbeurzen zijn nieuwe instrumenten die moeten zorgen voor een grotere stabiliteit en voorspelbaarheid van de onderzoeksfinanciering van universiteiten en universitair medische centra. Het betreft niet competitieve middelen. Doelen van deze middelen zijn: het stimuleren van ongebonden onderzoek en het verlagen van de werk-, competitie- en aanvraagdruk. In 2022 is er €7,3 miljoen voor startersbeurzen en €4,5 miljoen voor stimuleringsbeurzen ontvangen. Vanaf 2023 ontvangen we jaarlijks €22,5 miljoen voor startersbeurzen en €12,9 miljoen voor stimuleringsbeurzen.

De EUR heeft de afgelopen maanden beleid ontwikkeld voor de inzet van deze middelen. Om de middelen efficiënt en op basis van eenduidig beleid in te zetten is ervoor gekozen de middelen niet in te zetten in 2022, maar vanaf 2023.

Sectorplannen 

In 2022 hebben we een eerste tranche ontvangen (€ 4,3 miljoen) vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor de sectorplannen. Het besluit over de toekenning van vervolgtranches is begin 2023 genomen. De EUR is in afwachting van de bekendmaking hierover door de minister van OCW. Deze sectorplannen moeten zorgen voor uitbreiding van capaciteit, meer ruimte voor het opleiden, aantrekken en behouden van wetenschappelijk talent, dus meer vaste contracten (wat bijdraagt aan verlaging van werkdruk), verbeterde samenhang tussen onderwijs en onderzoek en gezamenlijke scherpe keuzes over taakverdeling/profilering en samenwerking tussen universiteiten. Sectorplannen zijn daarmee een effectief middel voor (1) een sterke en goed georganiseerde basis voor onderzoek en onderwijs en (2) meer samenwerking en profilering in onderzoek en onderwijs; dit versterkt de internationale concurrentiepositie van het Nederlandse onderzoek.

In 2022 is uitvoering gegeven aan de sectorplannen Social Sciences and Humanities (SSH) en sectorplan Medisch. De beschikbare middelen bedragen m€ 4.3. Dit bedrag is geheel toegekend aan faculteiten. De besteding van de middelen is 71% van het toegekend budget conform onderstaande tabel.

Sectorplan SSH

Het sectorplan SSH heeft tot doel te investeren in een duurzame en interdisciplinaire basis voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs in relatie tot complexe maatschappelijke problemen en het versterken van maatschappelijke veerkracht. Het aanstellen van extra vaste Universitair Docenten (UD’s) is een belangrijk onderdeel om de doelstellingen te bereiken. Binnen onze universiteit is uitvoering gegeven aan de sectorplannen op onderstaande thema’s:

• Maatschappij- en Gedragswetenschappen, met name versterking van de onderwijskunde en de lerarenopleidingen en lab-voorzieningen;
• Geesteswetenschappen: met name verbinding tussen onderzoek en samenleving: humane Artificiële Intelligentie (AI) en Cultureel Erfgoed & Identiteit;
• Social Sciences and Humanities: met name versterking van de onderwijskunde en de lerarenopleidingen. 

De middelen zijn in 2022 besteed aan de aanstelling van nieuwe UD’s, postdocs en het promoten van bestaande UD’s naar UHD’s. Daarnaast is geïnvesteerd in het Erasmus Behavioural Lab en kwartiermakers. Binnen de meeste faculteiten zijn de middelen volledig besteed. 

De onderbesteding bij Social Sciences en Maatschappij- en Gedragswetenschappen wordt met name verklaard doordat de uitvoering van sectorplannen later gestart is, waardoor de aanstelling van personeel ook later in het jaar plaatsvond. Deze middelen worden naar verwachting in 2023 besteed. 

Sectorplan Medisch

In juli 2022 is het sectorplan Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen “Versnellen op gezondheid” van start gegaan. Het Erasmus MC heeft samen met ESHPM meerjarige plannen geformuleerd om met de sectorgelden knelpunten op te lossen op het gebied van Preventie, Data-gedreven onderzoek en bij de translatie van fundamentele kennis naar toepassing in de praktijk. In 2022 zijn de eerste stappen voor deze plannen gezet. Op het gebied van preventie is bijvoorbeeld een start gemaakt met het ontwikkelen van software applicaties om de nieuwe methodologische ontwikkelingen in de praktijk toe te passen en als proof of principle toe te passen in een wetenschappelijke studie. Op het gebied van data-gedreven onderzoek is ingezet op structurele mankracht voor (meer) gestructureerde data-verzameling en management, waaronder harmonisering binnen en buiten de regio en tussen bestaande cohorten. Daarnaast is een stap gemaakt in het opzetten van fast track innovation centers ten behoeve van de implementatie van AI binnen het Erasmus MC. Om de translatie van fundamentele kennis naar de klinische praktijk te verbeteren is in 2022 ingezet op de (verdere) opbouw van multidisciplinaire onderzoeksgroepen en de verbeterde facilitering van dit onderzoek binnen de Core Facilities. Onderwijs is een belangrijk en integraal onderdeel van het sectorplan en binnen de gedefinieerde gebieden worden ook op dit vlak knelpunten aangepakt. De sectorgelden worden onder andere ingezet om preventieprogramma’s en technologische ontwikkelingen beter te integreren in het curriculum van de geneeskundige opleidingen.   

De EUR voert financieel beleid uit die  impact heeft op haar toekomstige financiële positie. De wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van klimaat en politiek, investeringen en vermogensontwikkelingen dragen bij aan het verloop van het exploitatieresultaat van onze universiteit. 

Deze paragraaf geeft inzicht in de meerjarenbegroting, die is goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 12 december 2022. 

In het jaarverslag 2021 rapporteert de EUR over de relatief lage vaste voet die zij ontvangt vergeleken met andere (algemene) universiteiten in Nederland. Het gevolg hiervan is een lagere bekostiging per student. Dit is te danken aan de maatregelen die zijn uitgevoerd na invoering van de aanbevelingen uit het rapport van de Commissie Van Rijn. In 2022 vond een correctie plaats naar aanleiding van deze wijziging van € 7,2 miljoen in 2022 (€ 14,4 structureel) in de vorm van startersbeurzen. Die is verwerkt in de meerjarenbegroting.

Economisch klimaat

De oorlog in Oekraïne die begin 2022 is aangevangen, heeft impact op de studenten en onderzoekers van Oekraïens komaf die aan de EUR studeren. De instroom in collegejaar 2022/2023 van Oekraïense studenten is 106. Voor deze groep studenten is het collegegeld in 2022-2023 verlaagd naar het wettelijk collegegeld. Naast de persoonlijke impact heeft de oorlog en de daardoor opgelegde sancties aan Rusland en Belarus invloed op het economische klimaat. De inflatie in 2022 is het hoogste sinds 1975. Dit leidt tot hoge prijzen voor energie, bouwkosten en hogere kosten voor de aankoop van goederen en diensten. De krapte op de arbeidsmarkt heeft in 2022 doorgezet wat leidt tot hogere personeelskosten en een verdere toename van de werkdruk.   

Politiek klimaat 

November 2022 is er een motie door de Tweede Kamer aangenomen waarin wordt gevraagd de actieve werving van internationale studenten te stoppen totdat er een nieuwe wet is gemaakt om de instroom te beperken. Daarnaast is een motie aangenomen om de stroom van internationale studenten te beheersen. De hogere instroom van afgelopen jaren van internationale studenten verhoogt de druk binnen het onderwijssysteem, zowel voor beschikbare studieplekken als de werkdruk voor het academische personeel. Beide maatregelen hebben invloed op de instroom van internationale studenten op de EUR. 

Naast de ontwikkelingen in het politieke en economische klimaat speelt de ontwikkeling in ons meteorologische klimaat een belangrijke rol in de keuzes en het beleid dat de EUR uitvoert. Eind 2022 en begin 2023 is er op de campus gedemonstreerd door medewerkers en studenten. De demonstranten hebben zich uitgesproken over het welzijn van zowel de medewerkers als het klimaat. Het College van Bestuur heeft benadrukt dat zij in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering per saldo een positieve impact op het klimaat en ecosystemen wil hebben. Het bestuur heeft de duurzame ambities aangescherpt en deze ook via een openbaar statement kenbaar gemaakt.

Cao-onderhandelingen

De huidige CAO van Nederlandse Universiteiten loopt tot en met 31 maart 2023. In de eerste maanden van 2023 vinden de overleggen plaats tussen de werkgeversorganisaties en Universiteiten van Nederland. Gezien de huidige inflatie, die verderop in dit hoofdstuk aan de orde komt, wordt er een boven gemiddelde loonstijging verwacht. In de begroting 2023 is rekening gehouden met loonprijsindexatie van 2,6% vanuit OCW. De daadwerkelijke compensatie die OCW zal bieden is nog niet bekend, maar we verwachten een compensatie van rond de 6% voor 2023.

Omvang investeringen IT

De komende jaren blijft de EUR fors investeren in digitalisering. Jaarlijks is er €5 miljoen beschikbaar voor digitaliseringsinitiatieven voor onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering. Het inspiratiedocument “Staat der Digitalisering” vormt de leidraad voor de digitale roadmaps. Speerpunten bestaan uit de vernieuwing van bedrijfsvoeringssystemen en het flexibel en wendbaar kunnen inzetten van moderne digitale diensten.  

Als gevolg van de COVID-19 pandemie worden de gebouwen anders gebruikt. De analyse hierop wordt de komende periode verder uitgevoerd. Ook vindt evaluatie plaats op de nieuwe onderwijsmethoden op het gebruik van ruimtes en techniek. Tot en met 2030 wordt er jaarlijks gemiddeld €20 miljoen geïnvesteerd in de renovatie en nieuwbouw van huisvesting. Aankomende jaren blijft de EUR investeren in het op peil houden van de normen die studenten verwachten voor IT.  

In 2022 is het aantal inschrijvingen en het aantal studenten gedaald (-/-1,5% inschrijvingen en -/- 1% studenten). De daling van nieuwe inschrijvingen is zichtbaar bij zowel de bachelor (-5,4%) als de masteropleidingen (-17,3%). Oorzaken zijn de normalisatie van het aantal nieuwe inschrijvingen na de groei voor 2022 door COVID-19. Daarnaast speelt mogelijk de herinvoering van de basisbeurs een rol, waardoor aankomende studenten kiezen voor een tussenjaar. De daling van het aantal nieuwe inschrijvingen heeft betrekking op Nederlandse en EER-bachelor studenten. Voor inschrijvingen van nieuwe studenten buiten de EER is een stijging zichtbaar van 3,9% voor de bachelors.

Het aandeel van internationale studenten is met 1,9% gestegen naar 23,8% in 2022. De verwachting is dat het aantal studenten tot en met 2028 verder zal toenemen. Jaarlijks maakt OCW een referentieraming. De referentieraming 2022 is in vergelijking met 2021 nauwelijks aangepast, maar in 2029/2030 toont zij een kleine opwaartse aanpassing als gevolg van een hogere instroom van internationale studenten. 

Volledigheidshalve is het goed op te merken dat op basis van de referentieraming 2023 rekening moet worden gehouden met een afvlakking van de studentengroei. Hierbij is duidelijk sprake van een trendbreuk waar in de continuïteitsparagraaf geen rekening mee is gehouden. 

Verder merken we op dat de minister van plan is het bindend studieadvies (BSA) aan te passen. Als dit wordt doorgevoerd, kan dit leiden tot gemiddeld een jaar studievertraging. Dit zal negatieve financiële gevolgen hebben, omdat de bekostigingsgraad hierdoor daalt. Momenteel is het percentage bekostigde studenten van de EUR ongeveer 60%. Voor de EUR, met haar afhankelijkheid van universiteit breed N=N beleid, zijn de nadelige financiële effecten naar verwachting groter dan bij andere universiteiten. Het ministerie van OCW is niet van plan de universiteiten te compenseren voor de extra inspanning die nodig is om dit nieuwe beleid uit te voeren. De universiteiten zullen ook geen extra structurele financiering ontvangen, met uitzondering van enkele fondsen die bedoeld zijn om het BSA-beleid te ondersteunen. De financiële effecten zijn nog niet bekend en daarom niet verwerkt in de meerjarenbegroting.

Ondanks de krapte op de arbeidsmarkt is het aantal FTE bij de EUR met 151 FTE gestegen ten opzichte van 2021 naar ruim 5.878FTE. De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt zorgt voor uitdagingen om vast personeel aan te trekken en te behouden. De faculteiten en diensten verwachten in 2023 een stijging van de bezetting om vervolgens in 2024 en verder te dalen. Ondanks de daling van het aantal FTE’s zullen de personeelskosten toenemen door onder andere de verwachte wijzigingen in de CAO van Nederlandse Universiteiten 2023 en verder. Naast de krapte op de arbeidsmarkt en de wijzigingen in de CAO vragen de voorwaarden voor de starters- en stimuleringsbeurzen uit het regeerakkoord inzicht in de ontwikkeling van het wetenschappelijk personeel aankomende jaren. Hierdoor wordt het toepassen van een strategische personeelsplanning steeds meer van belang. 

Toelichting op geconsolideerde balans

• De geplande investeringen in huisvesting en digitalisering nemen vanaf 2023 verder toe en zijn verwerkt in de vaste activa van de meerjarenbegroting.

• De liquide middelen dalen vanaf 2023 en verder conform de meerjarenbegroting zoals opgenomen in het budgetplan 2023-2026. Dit wordt veroorzaakt door de geplande investeringen in huisvesting en digitalisering. Verdere uitwerking van de investeringsplannen in relatie tot de liquide middelen van de universiteit wordt voorzien voor het budgetplan 2024-2027.  In 2023 neemt het eigen vermogen af door het begrote negatieve resultaat. Ook worden verdere plannen uitgewerkt voor investeringen in ‘Tomorrow’s Campus’. Vanaf 2025 neemt het eigen vermogen weer toe door de toename van het resultaat. 

Toelichting op geconsolideerde baten en lasten

Het geconsolideerde resultaat van de EUR voor 2022 is €17,2 miljoen. Het aandeel derden in het resultaat is €5,5 miljoen, wat zorgt voor een nettoresultaat van €11,7 miljoen. In 2023 is het verwachte nettoresultaat €-15,7 miljoen (inclusief FGG/Erasmus MC €-17,0 miljoen). Hierin is de begroting van de faculteit van Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen verwerkt. Deze faculteit heeft de onzekerheid door inflatie, stijgende energie- en loonkosten conservatief in haar begroting verwerkt. Het negatieve resultaat voor de faculteiten op Woudestein wordt veroorzaakt door de extra bijdrage die vanuit OCW in eerste instantie zonder ‘voorwaarden’ in de begroting 2023 is verwerkt. Nadat de begroting 2023 gereed was, was duidelijk dat deze middelen gekenmerkt zijn als geoormerkte middelen. De impact hiervan is verwerkt in de begroting. Voor 2024-2026 verwacht de EUR weer een positief resultaat van respectievelijk €9,9 miljoen, €13,7 miljoen en €12,7 miljoen. 

• De inkomsten van de rijksbijdrage zijn in 2023 €443,9 miljoen en lopen tot en met 2026 op naar €467,2 miljoen. De verwachte toename wordt veroorzaakt door de groei van de studentaantallen en de extra middelen voor sectorplannen en stimuleringsbeurzen. De groei van de studentaantallen zorgen voor en hogere rijksbijdrage en inkomsten uit collegegelden.
• De personeelskosten stijgen van €561,2 miljoen in 2022 naar €637,2 miljoen in 2023. Voor behoud en het aantrekken van gekwalificeerd personeel op de huidige arbeidsmarkt is de ontwikkeling in de personele lasten onvermijdelijk. 

Cybersecurity en informatiebeveiliging

Een van de meest uitdagende ontwikkelingen in het hoger onderwijs van de afgelopen jaren is de versnelde digitalisering. Toenemende digitale afhankelijkheid, werken op afstand, hybride onderwijs en recente cyberaanvallen op (onderwijs)instellingen hebben het onderwerp cybersecurity en informatiebeveiliging bovenaan de risicoagenda gezet. De EUR brengt dit risico verder in kaart en neemt adequate maatregelen om ervoor te zorgen dat de impact op de activiteiten van de EUR beperkt blijft. Erasmus Digitalisation & Information Services (EDIS) is verantwoordelijk voor het beleid en de kaders op het gebied van informatiebeheer, en voor het borgen van innovatie en vernieuwing van projecten voor de EUR. Ook houdt EDIS zich bezig met de veiligheid van de informatievoorzieningen. Alle organisatieonderdelen hebben de verantwoordelijkheid om hun personeel bewust te maken van dit onderwerp. 

Governance en leiderschap

In het voorjaar van 2022 heeft het College van Bestuur een panel gevraagd een tussentijdse evaluatie van de strategie 2024 uit te voeren. De aanbevelingen hebben vooral betrekking op versterking van de focus en de governance van de strategie. De EUR herkent de aanbevelingen van het panel. Voorgesteld wordt de bestuursstructuren op drie gebieden te beperken, te combineren of te vereenvoudigen. 

Leiderschap is een belangrijke succesfactor voor het bereiken van onze strategische doelstellingen. De organisatie en de omgeving vereisen momenteel meer leiderschap, centrale sturing en duidelijke keuzes – met name: wat doen we niet (meer). Overleg met diverse stakeholders resulteerde in concrete verbetervoorstellen voor de vervolgacties, waaronder de noodzaak om naast impact en duurzaamheid ook cultuur en leiderschap als strategische ambities centraal te stellen en dit te doen om de organisatiecultuur in lijn te brengen met de strategie en doelstellingen. Interactie tussen het College van Bestuur en de decanen is essentieel voor de uitvoering van deze keuzes. Het EUR-leiderschapsprogramma draagt hieraan bij. 

Studentenaantallen

Een mogelijk lagere instroom van Nederlandse studenten heeft gevolgen voor het onderwijs en de daarmee samenhangende activiteiten. Met de verwachting dat de studentenaantallen zullen dalen, is het noodzakelijk te kijken naar de strategische keuzes die de universiteit zou kunnen maken. Verschillende aspecten zullen moeten worden onderzocht, waaronder de toekomst van het onderwijs, de personeelscapaciteit en de huisvesting. Het politieke debat over internationale studenten in het Nederlandse hoger onderwijs kan gevolgen hebben voor de financiële positie, de kwaliteit van het onderwijs, de studentenervaring, personeel en welzijn. De EUR is zich bewust van haar internationale afhankelijkheid. De volgende stap is te onderzoeken wat deze gevolgen zijn en hoe een optimale situatie eruit zou zien. Het CvB vraagt faculteiten hoe zij met deze ontwikkelingen en het optimale aantal studenten in de toekomst omgaan.

Het is een belangrijk vraagstuk tijdens de strategische dialoog tussen het bestuur en de faculteiten. Het gaat om de positionering van de EUR in de toekomst met betrekking tot het omgaan met de volatiliteit en de aanhoudende groei van de studentenaantallen. Door de groei van het aantal studenten en de lage vaste voet die de EUR als (relatief) jonge universiteit ontvangt daalt de vergoeding die de EUR ontvangt per student.

Personeel en welzijn

Door de krappe arbeidsmarkt is het steeds moeilijker om kwalitatief goed personeel (academisch en ondersteunend personeel) aan te trekken en te behouden. Het is moeilijker en duurt langere om vacatures in te vullen. De EUR zal er daarom voor moeten zorgen dat zij aantrekkelijk is en blijft als werkgever door positieve arbeidsvoorwaarden, carrièremogelijkheden en werkomstandigheden en een veilige werkomgeving te bieden.

Het welzijn van het personeel vormt een uitdaging voor alle onderdelen van de organisatie, vooral in combinatie met de opgave de werkdruk te verlagen. Ze staan voor de opgave om de werkdruk te verlagen en het welzijn van het personeel te verhogen. De EUR investeert in haar medewerkers en de vaardigheden van haar medewerkers om ambities en innovaties te realiseren. Door een aanzet te maken met strategische personeelsplanning brengt de EUR de toekomstige personeelsuitdagingen in beeld.

Kwaliteit van de basisdienstverlening bij professional services

De toename van het aantal studenten in de afgelopen jaren in combinatie met hybride onderwijs creëert uitdagingen voor het handhaven van de kwaliteit van de ondersteunende basisdiensten. De toenemende vraag naar die diensten en de complexiteit van de aanvragen neemt toe, met als gevolg dat het basisniveau van ondersteunende diensten onder druk staat. De EUR staat voor de opgave om de levering van de diensten opnieuw te beoordelen, prioriteiten stellen en eventueel aan te passen. 

Real Estate & Facilities

De schommelingen van het aantal studenten, online-onderwijs en hybride werken leiden tot een veranderde behoefte aan huisvesting. De EUR is bezig om deze vraagstukken nader in kaart te brengen. Het komend jaar wordt hieraan verder gewerkt binnen de dienst RE&F, zodat hier adequate maatregelen kunnen worden getroffen.

Hogere prijzen en een geringere beschikbaarheid van materialen en diensten hebben een direct effect op alle vastgoed-gerelateerde activiteiten. De EUR volgt deze ontwikkelingen en neemt maatregelen waar dat nodig is.

Interdisciplinair potentieel

Optimaal gebruik van ons interdisciplinair potentieel is de rode draad die door onze strategische ambities en activiteiten loopt. Het is ook een voorwaarde om complexe maatschappelijke uitdagingen op te lossen en impact te creëren. De veranderende verwachtingen bij belanghebbenden in zowel de opzet als de uitvoering van onderwijs en onderzoek beïnvloeden de manier waarop wij in de toekomst werken. Meer samenwerking in het onderwijs tussen faculteiten leidt tot nieuwe kansen, echter ook tot onzekerheden. Te weinig denken vanuit het ecosysteem 'denken en werken', leidt mogelijk tot ineffectiviteit in onze strategische partnerschappen (focus/ aantrekkelijkheid). Daarnaast is er sprake van toegenomen concurrentie van andere universiteiten, zowel nationaal als internationaal. Dat geldt op het gebied van onderzoeksfinanciering (beurzen en projecten) en voor talent en middelen. Het risico bestaat hierdoor dat de interdisciplinaire agenda en daarmee de ambities niet worden behaald. Om de kans daarop te verminderen, brengt de EUR meer focus aan in de partnerschappen waarin zij wil samenwerken en dat doet ze op basis van een EUR-brede visie. Daarnaast wordt door afstemming een betere koppeling van initiatieven bewerkstelligd. Ook leidt het tot een duidelijker impactprofiel. De samenwerking tussen faculteiten en het delen van informatie en relaties met relevante belanghebbenden wordt verder ontwikkeld.

Verandercapaciteit

Door het huidige beleid, de structuren en de systemen aan de EUR, bestaat het risico dat de universiteit onvoldoende in staat is om innovaties in het onderwijs door te voeren (interdisciplinair/ impact gedreven). De EUR erkent welke basisvoorwaarden nodig zijn zoals de infrastructuur voor innovatie in het onderwijs (niet alleen digitalisering). Verder worden barrières geslecht die innovatie van zekerheden in de weg kunnen staan (jaarplanning, procedures, systemen, financiering).

Kennisveiligheid

Kennisveiligheid gaat om ongewenste overdracht van kennis en technologie, heimelijke beïnvloeding van hoger onderwijs en wetenschap door statelijke actoren, die onder andere kan leiden tot vormen van (zelf)censuur met aantasting van de academische vrijheid tot gevolg. Ook gaat het om ethische kwesties die kunnen samenhangen met samenwerking met personen en instellingen uit landen waar grondrechten niet worden gerespecteerd. De transitie naar bewuste(re) risicoafwegingen en -analyses binnen de EUR vragen binnen de instelling tijd en bewustwording. Tegelijkertijd volgen de landelijke en politieke ontwikkelingen op dit thema elkaar snel op. Ook in 2023 zal verdere invulling gegeven aan de versterking van de kennisveiligheid. Hierbij wordt o.a. gebruik gemaakt van de nationale leidraad kennisveiligheid.

Reputatieschade

Het niet effectief beheersen van o.a. risico’s rondom fraude kan leiden tot aanzienlijke reputatieschade. Voorbeelden van fraude zijn het aannemen van nevenfuncties waarbij sprake is van belangenverstrengeling en het opzettelijk niet naleven van wetenschappelijke integriteit door docenten en onderzoekers.
Daarnaast worden universiteiten in toenemende mate geconfronteerd met maatschappelijke protesten rondom bijvoorbeeld duurzaamheid, zoals Occupy EUR. Dit soort protesten kunnen de beeldvorming over universiteiten negatief beïnvloeden. De EUR is zich bewust van haar maatschappelijke functie en streeft altijd naar een open en gelijkwaardige dialoog met haar omgeving.

Kunstmatige intelligentie

Ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie gaan snel en kunnen grote invloed hebben op de maatschappij, arbeidsmarkt en onderwijs en onderzoek.  Een voorbeeld van recente datum is ChatGPT. De toepassingen van kunstmatige intelligentie zijn breed en raken veel werkzaamheden binnen onderwijs en onderzoek. Dit soort technologieën bevatten zowel kansen als risico’s.  Studenten en onderzoekers kunnen deze technologie gebruiken bij hun leer- en onderzoeksproces. Plagiaat, fraude en privacy zijn belangrijke risico’s. Het onderwerp staat hoog op de agenda en er wordt de komende tijd onderzocht hoe kunstmatige intelligentie gebruikt kan worden bij het leer- en onderzoeksproces binnen de EUR. 

Planning & control EUR

Bovenstaande risico’s zijn onderdeel van het integrale risicoprofiel. De EUR onderkent het belang voor de continuïteit van de universiteit. De vervolgstap is dat er meer focus komt op de sturing en beheersing van deze risico’s, met als doel in control te komen voor de realisatie van de strategische ambities van de EUR. 

Faculteiten en professional services rapporteren in hun begroting over de grootste risico’s. Vanuit het principe van continue verbeteren is het doel om risicomanagement in 2023 verder te brengen. Naast het continue voeren van de risicodialoog met de onderdelen op tactisch niveau en met het bestuur op strategisch niveau, is het streven om vanaf 2023 ook de monitoring van de voortgang in de planning & control verder te professionaliseren. In de periodeverslagen wordt de voortgang van risico's en maatregelen gerapporteerd. 

Hierna volgen toelichtingen over enkele van de thema’s uit het schema.  

• Extra handen in de klas
• In- en doorstroom en welzijn
• Stages Erasmus MC
• Onderzoek

 Thema 3: extra handen in de klas K€ 1.156 

Van het totaal beschikbare bedrag voor de jaren 2022-2024 is op dit moment 91% procent besteed aan het thema ‘Extra handen in de klas’. De EUR verwacht dat eind 2023 alle middelen zullen zijn besteed. 

Voor de faculteit EMC had de besteding met name betrekking op extra kosten die gemaakt moesten worden vanwege de corona-maatregelen (in het bijzonder de 1,5 meter regel) die additionele inzet van onder anderen surveillanten, begeleiders, docenten en student-assistenten, additionele zaalhuur en meer ondersteuning vanuit het Onderwijs Service Centrum noodzakelijk maakten. 

Thema 4: in- en doorstroom en welzijn studenten

In 2020 deed de Erasmus Universiteit een nulmeting ten aanzien van het studiesucces en welbevinden van studenten. De nulmeting van 2020 onderbouwde de vrees dat studieachterstanden zouden oplopen. Verder liet de nulmeting zien dat studenten kampten met serieuze mentale uitdagingen, mede ingegeven door de COVID-19 pandemie. De meting bood een onderbouwing voor aanvullende activiteiten in- en doorstroom en welzijn van studenten. 

Faculteiten gebruikten in 2022 de middelen met betrekking tot in- en doorstroom voor het tweede achtereenvolgende jaar aan de extra inzet van ondersteunend personeel, docenten, tutoren en mentoren. Het belangrijkste doel was om achterstanden bij instroom weg te werken en meer docenten/medewerkers in te zetten voor grotere groepen studenten. Daarnaast waren de activiteiten gericht op het versterken van het mentale welzijn van studenten. De projecten werden ondergebracht op de twee thema’s, waarvan hieronder de belangrijkste resultaten uit 2022 worden samengevat. Deze rapportage bouwt voor op de gedetailleerde rapportage in 2021.

Het merendeel van de besteding is gedaan door Erasmus MC (€ 6,042 miljoen) en Rotterdam School of Management (€ 959.000). 

Binnen het Erasmus MC zijn meer dan duizend PhD studenten en honderden postdocs in tijdelijke dienst. Het onderzoek dat wordt gedaan door deze onderzoekers heeft door COVID-19 flinke vertraging opgelopen. Er is geïnventariseerd wat de extra kosten van de afdelingen zijn om deze jonge onderzoekers voldoende tijd te geven om hun onderzoek af te ronden.