Hoofdstuk 4 Kwaliteit – Zes thema’s, één universiteit

De doelstellingen op het gebied van persoonlijke en professionele ontwikkeling voor de periode 2019-2024 waren:

1. Vaardigheidscursussen aanbieden, gericht op de persoonlijke ontwikkeling en met aansluiting op loopbaan en arbeidsmarkt.
2. Extra begeleiding van studenten.

Faculteiten stelden de plannen hiervoor op en voerden ze uit.

Het thema ‘persoonlijke en professionele ontwikkeling van de student’ is door de faculteiten decentraal ingevuld en dat gebeurde in samenspraak met hun facultaire medezeggenschapsraden. Per faculteit kon hierdoor een verschillend accent gelegd worden. Het zwaartepunt van facultaire ontwikkelingen lag bij RSM en ESL. Voor beide faculteiten waren de evaluaties van met name de bachelorprogramma’s aanleiding om meer te investeren op de feedback op de persoonlijke ontwikkeling (RSM) als ook het ontwikkelen van specifieke vaardigheden gericht op afstuderen en het toekomstig beroep (ESL). De overige faculteiten investeerden in verbeterdoelen in het kader van de missie en onderwijsvisie van de universiteit.

In 2019 werd het onderwijs in vaardigheden (studie- en leervaardigheden, beroepsvoorbereiding en competentie ontwikkeling en academische vaardigheden) voor de meeste faculteiten impliciet aangeboden binnen disciplinevakken. Er waren, behalve bij de Erasmus School of Social Sciences and Behaviour (ESSB), geen expliciete leerlijnen vaardigheidsonderwijs. In 2024 hebben alle faculteiten een leerlijn academische vaardigheden, dan wel een structureel aanbod van meerdere vaardigheidsvakken in de bacheloropleidingen. De vaardigheden worden toegelicht in bijgevoegd schema7. Om studenten op dit gebied beter te begeleiden zijn extra docenten en mentoren ingezet. De structurele aandacht voor vaardighedenonderwijs is verankerd in de onderwijsvisie. Het vaardigheidsonderwijs draagt bij aan de weerbaarheid van de student, leervaardigheden en beroepsvaardigheden die nodig zijn om als academische professional samen met anderen complexe uitdagingen te kunnen oplossen. Naar aanleiding van de midterm evaluatie van de kwaliteitsafspraken werd in 2023 de onderwijsvisie van de EUR aangepast vanwege dit thema. Die aanpassing draagt bij aan de ontwikkeling en kwaliteit van het onderwijs voor de komende jaren.

Vanaf 2019 zette de EUR in op het persoonlijk welzijn en de persoonlijke ontwikkeling van de student, ruimschoots voor de invoering van de regeling NPO, of opname van het thema Studentenwelzijn in het nieuwe Bestuursakkoord. Tot 2019 lag de nadruk op het voorkomen van studievertraging in het eerste jaar van de bachelor en het volgen van de studieprestaties in de jaren daarna. De EUR zette vanaf 2019 in op het ontwikkelen van een visie op en het implementeren van maatregelen ten behoeve van het studentsucces. Hierbij blijft er aandacht voor de studieprestatie, maar wordt veel breder gekeken naar de competenties en vaardigheden van studenten om hun mentale veerkracht te ontwikkelen. Daarom startte een innovatieprogramma op het niveau van de hele universiteit, met als ambitie om het studentenwelzijn bij alle faculteiten en in alle onderwijsprogramma’s te bevorderen. Vanaf 2023 werkt het programma aan het verbreiden van de opbrengsten van het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van het programma in de landelijke context.

Er is een breed draagvlak gecreëerd voor het belang van studentenwelzijn bij alle faculteiten. De aandacht voor studentenwelzijn is structureel verankerd in de onderwijsvisie, waarmee de aandacht voor het welzijn van de student structureel is verankerd voor de komende jaren.

Alle faculteiten onderschreven een manifest waarin commitment is uitgesproken voor het normaliseren van het gesprek over mentaal welzijn, het realiseren van tijdige en integrale ondersteuning aan de student. Dat gebeurt met interventies die worden onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit ervan.

Betere voorlichting

Er is een korte animatiefilm gemaakt over de manier waarop je als student je leven in balans kunt houden en gemotiveerd aan je studie kunt werken. Deze animatie wordt vanaf medio 2022 gebruikt bij aanvang van colleges. De animatie verwijst naar een helder overzicht van het complete supportaanbod van de EUR. Dat aanbod loopt van preventie (denk aan workshops omgaan met stress of uitstelgedrag) tot peer-to-peer support en online coaching door een studentpsycholoog of een externe professional. 

De Studentenhuiskamer

De studentenhuiskamer is een laagdrempelige, structurele en niet-commerciële plek om te socialiseren. Deze huiskamer bereikt jaarlijks 22.000 studenten (gemiddeld 90 per dag) waarvan een deel meermaals de huiskamer bezoekt. In de huismaker zijn hosts aanwezig die studenten voorlichten en eventueel doorverwijzen naar interne en externe hulpbronnen. 

Frisse Gedachtes en online dienstverlening

Het online wellbeing platform voor studenten had ca. 200.000 paginabezoeken in de periode 2021 t/m 2024. De peer-to-peer chatservice Frisse Gedachtes is sinds 2021 onderdeel van het online wellbeing platform. De tevredenheid van studenten is goed.

Extra psychologen en online aanbod

Na intern onderzoek is een extra psycholoog aangesteld. Voorts is er online coaching geïmplementeerd en sloot de EUR zich aan bij Caring Universities. Dat biedt toegang tot online mentale gezondheidsmodules voor studenten. Verder is in 2022 een huisartsenpost nabij de campus geopend waar studenten terecht kunnen. 

Missie en Data (KPI)

In de periode 2020 t/m 2023 was er ieder jaar een meting van het studentenwelzijn. Ook participeerde de EUR in 2022 en 2024 in de landelijke Monitor Mentale Gezondheid en Middelengebruik (RIVM/Trimbos/GGD-GHOR). Na 2024 worden beide monitoren elk jaar om en om gehouden. Uit de vierde EUR-monitor naar studentenwelzijn, gehouden in 2023, blijkt dat, hoewel er kleine verbeteringen zijn in het percentage studenten dat een laag mentaal welzijn ervaart, de algehele situatie zorgwekkend blijft en vergelijkbaar is met de uitkomst van de derde meting. Zo worstelt 40% tot 60% met mentale problemen. Het gaat daarbij vooral om angst, depressie, eenzaamheid en burn-out. De landelijke MMM monitor van 2023 geeft echter aan dat de EUR significant positiever scoort op mentale gezondheid dan van andere universiteiten. Wel is de score van middelengebruik iets negatiever.

Tot en met 2019 werden docententrainingen aangeboden in een volledige leergang. Docenten waren individueel verantwoordelijk voor het volledige proces van ontwerp tot en met het uitvoeren van hun vakken. Doel was om ontwerp- en begeleidingstaken meer te splitsen en daarmee meer als team het onderwijs te verzorgen. 

Op basis van de midterm evaluatie (2021/2022) is de aanpak in de onderwijsvisie van de Erasmus Universiteit geborgd en vervolgens in een aanvullend beleidskader uitgewerkt:

In 2019 werd het programma ‘Flipping the classroom’ afgerond waarbij universiteitsbreed bij een selectief aantal programma’s cursussen opnieuw werden ontworpen met enkele digitale online-elementen, zoals de master Arbeidsrecht. Vanaf 2019 werd met alle faculteiten afgesproken een programma in te stellen over persoonlijk en online leren. Doelstellingen richten zich op het vernieuwen van de online leeromgeving voor studenten zodat zij persoonlijk meer worden uitgedaagd en het onderwijs flexibeler wordt. Innovaties stellen studenten in staat om a. buiten de campus, in hun eigen tijd, te leren; b. meer en betere feedback op het leerproces te ontvangen; en c. ervoor te zorgen dat het onderwijs wordt aangepast aan specifieke leervragen van studenten. ESSB stelde een learning innovation team aan met als aandachtspunt online onderwijs. Dat team deed dat onder meer bij de opleiding Psychologie.

Tijdens de COVID-19 pandemie werd het volledige onderwijs online. Dat gebeurde met inzet van de facultaire learning innovation medewerkers en met een grote rol voor de CLI. De CLI leverde technische ondersteuning, veel workshops, webinars en toolkits voor docenten om hun lessen online te geven. Het leidde uiteindelijk tot een nieuwe toolkit voor docenten, het verder ontwikkelen van enkele volledig online programma’s en de ontwikkeling van chatbot-technologie om studenten beter en sneller feedback te geven op veel gestelde vragen. Dat gebeurde met name bij RSM.

De midterm evaluatie leidde tot het besluit om primair on campus onderwijs te bieden. Het streven is om tot 2030 hybride en online leren in te zetten om doelgroepen te faciliteren die om diverse redenen minder goed kunnen deelnemen aan on-campus onderwijs.

In totaal werden door alle faculteiten veel cursussen aangepast en werden vier projecten met betrekking tot assessment succesvol afgesloten. De verbeterde cursussen sluiten beter aan op de beginsituatie en de motivatie van de student. Dat gebeurt bijvoorbeeld met serious gaming (ESHCC) door adaptieve modules (Erasmus MC) en het tijd en plaats onafhankelijk maken van leren. De kennisclips van de faculteit Economie zijn van dat laatste een voorbeeld. Studenten bereiden het onderwijs thuis voor op de werkgroepen. Verder is online tooling gebruikt om studenten in simulaties of (interdisciplinaire) casussen te laten samenwerken (ESPhil). 

In 2021 is een brede midterm dialoog gevoerd over hybride, online en gepersonaliseerd leren. Daaruit blijkt dat de functie van online leren bij kennisoverdracht dient te worden vastgesteld, dat kennis om vraagstukken op te lossen moet worden toegepast en dat de persoonlijke vorming van de student aandacht behoeft. Hierbij is het individualiseren van het onderwijs mogelijk noodzakelijk, maar het beter doordenken op welke wijze online didactiek kan bijdragen aan betere leeropbrengsten moet voorop staan. 

Met hulp van de CLI is het programma ‘Hybride en online leren’ voortgezet met enerzijds een experiment digitale didactiek in een volledig online programma (niet gefinancierd met middelen Kwaliteitsafspraken) en anderzijds het verder ontwikkelen van microlabs, toolkits en events waarin docenten konden uitwisselen over hun experimenten. In een Community of Practice is het gesprek over digitale didactiek en assessment voortgezet.

In 2019 formuleerde de Erasmus Universiteit de ambitie ‘Creating Positive Impact’ in het onderwijs. Bij de aanvang van het universiteitsbrede programma hiervoor, werd de beginsituatie van de faculteiten vastgelegd. Dat gebeurde op basis van een brede uitvraag. Binnen collegereeksen was het gebruikelijk om met eigen- of gastsprekers casuïstiek aan te bieden ter illustratie van theorie die in werkgroepen of individueel door studenten werd uitgewerkt.. Bij ESL en ESSB was het gebruikelijk om volgens het model ‘probleemgestuurd leren’ een gestructureerde versie van de praktijk aan studenten te presenteren. Bij een enkel onderwijsprogramma werd uitgegaan van realistische uitdagingen die samen met stakeholders werden uitgewerkt als uitgangspunt van het onderwijs. Al deze uitkomsten vormden het vertrekpunt van hun leerproces en theoretische verdieping hoe studenten beter konden worden opgeleid om ‘impact’ te maken op toekomstige vraagstukken. 

Impact at the Core ontwikkelde met vertegenwoordigers uit de faculteiten en op basis van onderwijsmodellen zoals die van Mezirow (1996) een model van ‘impactgedreven’ onderwijs. Belangrijkste doel: in 2024 krijgt iedere student in ieder studieprogramma tenminste één keer onderwijs waarbij samen met direct belanghebbenden van buiten de universiteit gewerkt wordt aan maatschappelijke en/of transitie-vraagstukken – en dat wordt waar mogelijk gekoppeld aan duurzaamheidsvraagstukken. 

Doelstellingen voor de student waren:

• Actuele, complexe en rafelige vraagstukken begrijpen, samen met belanghebbenden uit de praktijk en samen met studenten uit andere disciplines.
• Kunnen omgaan met verschillende ziens- en denkwijzen.
• Gewenste leerdoelen behalen die in het onderwijsprogramma centraal staan. 

Doelstelling voor de docent en het onderwijsaanbod was:

• Een samenhangend didactisch model ontwikkelen waarmee dit type onderwijs wordt verzorgd en waarmee studenten worden begeleid. Het model maakt het mogelijk de aanpak te vertalen in het ontwerp van (nieuwe) cursussen, didactische aanpakken en toetsingsvormen, passend bij de kwaliteitsrichtlijnen van de EUR. 

Doelstelling ten aanzien van de haalbaarheid was:

• Het betaalbaar en uitvoerbaar ontwerpen van dit onderwijs, waarbij rekening wordt gehouden met de grote studentenaantallen en de werkdruk van docenten. 

Doelstelling ten aanzien van organisatie- en randvoorwaarden was:

• Het onderzoeken en implementeren van instrumenten in de leeromgeving die het impactleren ondersteunen en de kwaliteit van het onderwijs borgen. Dat diende te leiden tot en portaal of digitaal systeem waarin bedrijven/overheden, docenten en studenten samen projecten kunnen uitvoeren en docentprofessionalisering (ontwikkelen en aanbieden). 

Doelstelling ten aanzien van de innovatie-aanpak en het ontwikkelen van een lerende cultuur was: 

• Samen leren, lessen trekken uit de ervaring en nieuwe doelen formuleren door middel van kennisdeling en dialogen in een Community of Practice: samen met studenten en docenten vanuit verschillende faculteiten leren uit de vele experimenten en docenten een mogelijkheid bieden voor intervisie.

De eerste fase in het studiejaar 2020-2023 bestond uit het experimenteren en implementeren van enkele voorbeelden op basis een ‘next-step’-innovatie aanpak bij verschillende faculteiten en onderwijsprogramma’s. Het team maakte een eerste blauwdruk en liet visueel zien waarbinnen het onderwijs met verschuivingen meer ruimte ontstaat voor realistische en ‘realtime’ vraagstukken. Daarbij zouden studenten vaardigheden kunnen ontwikkelen waarmee ze zich kunnen inleven, positie bepalen en bijdragen aan een zienwijze op of een oplossing van een uitdaging. Daarbij kwamen vragen voorbij als: is het nodig om een probleem vooraf te structureren, wat doet de student zelf en waar is begeleiding gewenst?

Op basis van de eerste achttien projecten die bij vrijwel alle faculteiten – met name gericht op het bachelor onderwijs – plaatsvonden, is een didactisch model ontworpen. Daarbij werd het advies gegeven om enerzijds het aantal experimenten te laten groeien en anderzijds te komen tot ‘impactroutes’. Met die routes kunnen studenten in de bachelor kiezen voor een opbouw van een academisch beroepsprofiel dat zich toelegt op engagement en impact op ingewikkelde vraagstukken in de praktijk. Die keuze wordt zichtbaar in de keuze voor een minor en de afstudeerroute; studenten bereiden zich voor met reguliere cursussen rond vaardigen en inhoudelijke vakken waarin de praktijk centraal staat.

Alhoewel de ambitie was om in elk programma een impactgedreven cursus te ontwikkelen, is dat gelukt voor 32% van alle 39 programma’s. Er is in totaal voor 541 creditpoints onderwijs ontwikkeld in vier jaar tijd. De nadruk lag op het ontwikkelen van onderwijs voor de bacheloropleidingen. Cursussen voor masterprogramma’s worden vanaf 2025 geïmplementeerd in het herontwerp van masterprogramma’s. Het percentage programma’s waarin aandacht is voor het in samenspraak met externe belanghebbenden oplossen van uitdagende vraagstukken, neemt naar verwachting eind 2025 dus toe.

Het programma ontwikkelde een didactisch model, ‘learning landscape’ genoemd, een kennisbasis (‘toolbox’) en docententrainingen om implementatie vanuit de bestaande structuur van de CLI verder te ontwikkelen. Het programma werkte met een actieve Community of Practice en gaat daar in 2025 en daarna binnen de CLI mee door.

Daarnaast ontwikkelde het programma een aantal concepten die in de komende jaren kunnen worden ingezet in nieuwe en bestaande opleidingen, dan wel verder kunnen worden ontwikkeld: 

• Een minor ‘impactgedreven onderwijs’ die het ontwikkelde didactische model nauwgezet volgt. Studenten formuleren een uitdaging na een dialoog met belanghebbenden. Vervolgens leveren zij met behulp van een stappenmodel een waardevolle bijdrage (inzicht, begrip, deel van een oplossing). Leerdoelen zijn gekoppeld aan ILO’s die zijn afgeleid van de verplichte Dublin Descriptoren. 
• Een modelstage, ontwikkeld met ESL, ESPhil, ESSB and ESHCC.
• Een model thesis opdracht, ontwikkeld met Esphil, die recht doet aan afstuderen met een niet-traditioneel afstudeerproduct waarin de praktijk centraler staat. In 2025 wordt in het kader van de instelling brede herziening van het toets beleid het besluit voor nieuwe en andere vormen van afstuderen in het beleid van de instelling geborgd.

De EUR haalt vraagstukken uit haar directe omgeving op. In 2021 zijn twee ‘impact education dialogues’ georganiseerd waarbij zowel personen vanuit het onderwijs en stakeholders uit de maatschappij spraken over hoe het onderwijs beter kan aansluiten op de vragen vanuit de maatschappij. De eerste dialoog richtte zich op het zorgdomein en ging onder meer over techniek, ethiek en interdisciplinariteit. Bestuurders van zorginstellingen en van het ministerie van VWS benadrukten het belang om studenten tijdens hun studie met concrete vraagstukken aan de slag te laten gaan. In oktober voerden studenten van Gezondheid In De Samenleving (GIDS) van het Erasmus MC een dialoog over technologie in het medisch onderwijs.

Samen met de CLI ontwikkelde Impact at the Core een microlab en een apart introductie van een impactgedreven onderwijswebinar dat in 2021 werd gelanceerd.

Als eerste universiteit in Europa schafte de EUR een stakeholdersplatform aan om de samenwerking tussen het onderwijs en de buitenwereld binnen de leeromgeving te versterken en mogelijk te maken. Na een pilotfase zal dit platform in 2022 verder worden geïntroduceerd.

Het programma Erasmus X is ingericht om onderwijsinnovatie te stimuleren die het onderwijs voorbereidt op 2050. In 2019 bestond deze voorziening nog niet en waren onderwijsvernieuwingen een zaak van een individueel vak of opleiding.

In toekomstgericht onderwijs zijn er twee belangrijke ‘drivers’ over het denken over onderwijs en het innoveren en sturen daarvan: co-creatie met meerdere belanghebbenden en de verantwoorde inzet van opkomende technologieën. In 2019 formuleerde de EUR de opdracht om vanuit niet-gebruikelijke manieren in dialoog met studenten en andere betrokkenen nieuwe manieren van onderwijs te onderzoeken en te ontwerpen. Deze opdracht werd gegeven aan Erasmus X. Het programma stimuleerde een innovatieve aanpak waarin experimenteren met nieuwe aanpakken en het testen daarvan centraal stond. Experimenten gingen uit van onderwijs dat aansluit bij de veranderende leerbehoeften van studenten en van de snel veranderende manier waarop we leren onder invloed van technologische ontwikkeling.

Erasmus X werkte aan innovaties waarover grote onzekerheid bestond over de uiteindelijke impact of uitkomsten. Alle projecten hoefden om die reden niet te slagen. En niet elk experiment dat Erasmus X lanceerde, kreeg navolging. Het programma had drie belangrijke doelen: EdTech en AI verder ontwikkelen, complexe innovaties ontwerpen met externe stakeholders en het gezamenlijk ontwerpen met studenten, oftewel co-creatie.

Naast het stimuleren van een innovatieve en lerende cultuur waarin experimenteren, prototypen en testen centraal staan, worden hieronder de meest belangrijke resultaten samengevat die vanaf 2025 wel navolging zullen krijgen.